Seksualność osoby z niepełnosprawnością

Zgłębianie tematyki związanej z seksualnością osoby niepełnosprawnej od dawien dawna wzbudza szereg emocji. Temat nie jest łatwy, choć na pewno warty uwagi. Wynika to przede wszystkim z faktu, że osoby z trudnościami zarówno natury fizycznej jak i psychicznej POTRZEBUJĄ  oraz ZASŁUGUJĄ na rzetelne , dostosowane do wieku oraz poziomu rozwoju umysłowego informacje na temat zdrowia seksualnego. Zdarza się, że rodzice bądź opiekunowie OzN nie zauważają tych potrzeb, które są… naturalne i wpisane w rozwój człowieka. Przyczyny mogą być różne: zarówno strach i obawy przed „rozbuchaniem libido”, a co za tym idzie „niepożądanymi zachowaniami” oraz lęk przed ewentualną niemożnością poradzenia sobie z ów zachowaniami, poczucie braku kompetencji do prowadzenia rozmowy dotyczącej seksualności, ale także często przykre emocje towarzyszące próbom poruszenia tematu: zawstydzenie, poczucie zakłopotania. Kolejną przyczyną mogą być także pobudki natury religijnej.

Tymczasem  zarówno psychologowie, edukatorzy seksualni jak i inni specjaliści zgłębiający tematykę zdrowia seksualnego zgodnie twierdzą, że przekazanie rzetelnych, dokładnych informacji związanych z seksualnością NIE PRZYCZYNIA SIĘ DO WZROSTU NIEPOŻĄDANYCH ZACHOWAŃ, NIEPLANOWANYCH CIĄŻ ETC. Jest to powszechnie panujący mit, który – na szczęście – wraz z rozwojem wiedzy oraz nauki traci na swej „mocy”. Okazuje się, że skutek jest zupełnie odwrotny: poszerzanie świadomości OzN na temat własnego ciała, potrzeb i sposobów ich zaspokajania zmniejsza poczucie niepokoju, niweluje napięcie, ilość trudnych zachowań również ulega minimalizacji. Zapewnienie edukacji seksualnej OzN ma wiele zalet i przynosi korzyści zarówno samym zainteresowanym jak i ich rodzicom/opiekunom prawnym.

Warto nadmienić, że na seksualność człowieka składa się klika składników, m.in. rozwój człowieka, relacje, zachowania seksualne, zdrowie seksualne czy też umiejętności osobiste. Przyglądając się zagadnieniu w tej formie, seksualność to coś więcej niż skojarzenie ze słowem „seks”. I prawidłowo, bo seksualność to dużo, dużo więcej.

Pozytywnymi skutkami budowania wiedzy na temat seksualności u osoby z niepełnosprawnością są:

• Wzrost poczucia własnej wartości i upodmiotowienie.
• Nauka nabywania i budowania umiejętności.
• Ulepszona komunikacja – OzN uczą się komunikować bez poczucia winy i wstydu, gdy edukacja seksualna oparta jest na poprawnym merytorycznie słownictwie, dotyczącym anatomii ludzkiego ciała. Umożliwia to osobom z trudnościami precyzyjniej zadawać pytania, opisywać objawy i obawy opiekunom.
• Określenie etapu – dokładna i odpowiednia dla wieku edukacja seksualna przygotowuje grunt pod przyszłe tematy i dyskusje. Struktura podstawowych informacji ułatwia zrozumienie bardziej zaawansowanych tematów. Na przykład rozmowy dotyczące antykoncepcji mają większy sens po tym, gdy są już omówione podstawy np. anatomia ciała.
• Zapobieganie negatywnym konsekwencjom działań – edukacja seksualna dostarcza ludziom informacji i umiejętności pozwalających rozpoznawać i zapobiegać wykorzystywaniu seksualnemu. Zapewnia też ramy umożliwiające zrozumienie i unikanie zachowań społecznie nieodpowiednich lub nielegalnych.

Powyższe, krótkie wprowadzenie dotyczące seksualności osoby z niepełnosprawnością to niejako „zaproszenie” do podjęcia rozmowy na temat nierzadko krępujący. Warto zacząć od małych kroków – porozmawiać o budowie ciała, różnicach dotyczących płci. Choć mogłoby się wydawać, że to niewiele, to jednak mały, duży początek.

Koniec części I.

Autor: mgr Kinga Gołaś – psycholog kliniczny, psycholog dziecięcy, terapeuta TSR. Pracuje na terenie Warsztatów Terapii Zajęciowej, właścicielka Gabinetu psychologiczno – terapeutycznego W HARMONII  z siedzibą w Białymstoku.

* Na podstawie: Bliżej Was – Myśl pozytywnie o mnie. Poradnik edukacji seksualnej dzieci i młodzieży niepełnosprawnej dla nauczycieli, specjalistów i wychowawców.